Endometriozis (Çikolata Kisti)
Endometriozis (Çikolata Kisti) rahim iç zarını döşeyen dokunun, rahim iç zarı dışında farklı bölgelerde de olma durumudur. Endometriozis kötü huylu bir hastalık yani kanser değildir. Fakat kısırlığa yol açan ciddi bir problemdir.
Üreme çağındaki kadınlarda görülüp menopoz dönemine kadar ilerleme gösteren bir hastalıktır. Her ay kadınların rahmi yumurtlama düzenli ise östrojen ve progesteron hormonların etkisi ile gebeliğe hazırlanır. Endometrium dediğimiz doku bu hormonların etkisi ile kalınlaşır, embriyo tutunması için bazı değişiklikler geçirir. Gebelik oluşmazsa adet dediğimiz kanama ile bu doku dökülür. Endometriozis dediğimiz rahim içi dışına yerleşmiş bu endometrial dokularda hormonlara cevap verir ve her ay bu döngüsel değişimi geçirir. Adet dönemi geldiğinde bu alanlarda da kanamalar meydana gelir. Aylar, yıllar geçtikçe bu endometriozis odakları bulundukları bölgelerde hasarlar meydana getirmeye başlar.
Endometriozis (Çikolata Kisti) nerelerde görülebilir?
Endometriozis hastalığı yumurtalıklarda, tüplerde, rahmi asan bağlarda, karın iç zarı dediğimiz peritonda, rahim arka, ön boşluklarında, bağırsaklarda, karın içi diğer organlarda sıklıkla görülebilir. Bunun dışında eski sezaryen dikişinde, epizyotomi dikişinde, akciğer gibi uzak organlarda bile görülebilir. Endometriozis her nerde olursa olsun her ay bu bölgelerdeki dokularda da hormona cevap ve kanama vardır. Bu tekrar eden kanamalar yapışıklıklara ve o bölge deki organ ve doku hasarına bağlı rahatsızlıklara ağrıya sebep olur.
Endometriozis hastalığının belirtileri nelerdir?
Endometriozis vücudun her bölgesine yerleşebilmekle birlikte çoğunlukla pelvis bölgesinde görülür. Yerleştiği bölgeye göre çok çeşitli belirtiler sergileyebilir.
1- Ağrı en önemli belirtidir. Ağrının ortaya çıkışı, süresi, şiddeti endometriozis tanısı için çok tipiktir. Hasta daha önce adet sancısı olmazken veya daha az şiddette iken giderek artan adet sancısından bahseder. Ağrı adetle veya adetten 1-2 gün önce başlayabilir. Ve genelde 3-4 günde kaybolur. Şiddeti her geçen ay giderek artar. Adet sancısı endometriozis hastalığı olan her iki hastadan birinde görülür. Bunun dışında ilişkide ağrı başlar.
Daha önce olmayan ve giderek artan karakterdedir. %30 hastada kronik pelvik ağrıda görülebilir. Bu ağrı adete yakın dönemde artan ama onun dışındaki dönemlerde de görülebilen kronik alt kasıkta rahatsızlık hissi vardır. Endometriozisiz Yerleştiği yer kalın bağırsaklar ise büyük tuvaletini yaparken ağrı, kanama gibi şikayetler, sırta vuran ağrı gibi belirtiler verebilir.
2- Kısırlık en önemli ikinci belirtisidir. Çocuk istemi, kısırlık tedavisi için gelen hastalarda %30 sebep endometriozistir. Endometriozis yerleştiği yer itibari ile tüplerde tıkanıklık, yumurtalık hasarı yapabilir.
Endometriozis kısırlığa yol açan ciddi bir problemdir. Endometriozis yaptığı görünen sıkıntılar dışında sebebini tam açıklayamadığımız nedenlerle de kısırlığa sebep olur. Bunlar;
- Spermleri öldüren toksinler salgılar.
- Embriyonun rahim içine tutunmasını engeller.
- Embriyo gelişimi üzerinde olumsuz etkileri vardır.
Yukarda saydığımız bildiğimiz veya henüz çözemediğimiz pek çok sebeple endometriozis hastalığı olan hastalar karşımıza kısırlık problemi ile gelebilir.
Endometriozis (Çikolata Kisti) tanısı nasıl konulur?
Endometriozis tanısı en sık ağrı, kısırlık gibi şikayetlerle başvuran hastanın sebepleri araştırılırken tanı alır. Kesin tanı patoloji ile yani ameliyatla alınan dokunun incelenmesi ile konulur. Bu cerrahi tanısal amaçlı yapılan kapalı cerrahi yöntem olan laparaskopidir. Bunun öncesinde tanısal amaçlı yapılan ultrason, MRI, laboratuvar testleri sadece yardımcıdır. Ultrasonda çikolata kisti görülüyorsa endometriozis tanısı %80 olasılıkla konulur.
Kan testi olarak tümör markerları bakılır. Ca-125 dediğimiz bu test endometriozis hastalığında kanda yüksek çıkabilir. Ca-125 testi yüksekliği tanı için şart değildir. Sadece yüksek bulunan değerin tedavi sonrası düşmesi gerekir. Bu nedenle bu testi endometriozis hastalığının takibinde tedavi etkinliğinin tespitinde kullanılır.
Endometriozis tedavisi Ankara
İlaç ve cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilir. Hangi tedavi yönteni seçileceği hastanın şikayetlerine, yaşına bağlı olarak seçilir. Hastaların büyük kısmı üreme çağında ve çocuk isteği olduğu için rahim ve yumurtalıkları koruyucu tedavi uygulanmalıdır.
1- İlaç Tedavisi:
Endometriozis hastalığı rahim iç zarı gibi hormona duyarlı bir dokudur. Bu nedenle endometriumu incelten hormon ilaçları endometriozis odaklarını da küçültür. Progesteron içeren ilaçlar, doğum kontrol hapları endometriozis odaklarında küçülme sağlar ilaç kullanıldığı sürece etkilidir. Fakat ilaç bırakıldığında endometriozis odakları tekrar büyümeye başlar. Gebelik sürecinde yumurtlamanın durması adet döngüsünün olmaması nedeniyle endometriozis odakları iyice küçülür. Yani gebelikte endometriozis hastalığı geriler.
2- Cerrahi:
Hastada kronik ağrı, adet sancısı, ilişkide ağrı gibi klinik şikayetlerine bağlı endometriozis hastalığından şüphelenilmiş ve tanısal laparoskopi yapılmış ve endometriozis odağı tespit edilirse tedavi eş zamanlı uygulanır.
Çikolata kisti tespit edilirse çocuk istemi olan hastalarda 4-5 cm üzerinde ise laparoskopik yaklaşımla yumurtalıklar korunarak kistin çıkarılması planlanır. Cerrahi sırasında görülen yapışıklıkların açılması ağrı şikayetinin azalmasına neden olur.
Endometriozis hastalığı tekrarlar mı?
Ne yazık ki endometriozis hastalığı hasta menopoz sürecine girmediği sürece tekrarlar. Hastanın yaşı, endometriozisin evresi, yapılan tedavinin yeterliliği tekrarlama olasılığını etkileyen faktörlerdir. Uzun süreli doğum kontrol hapı kullanımı, gebelik hastalık tekrar olasılığını düşüren durumlardır.
Çikolata kisti nedir?
Çikolata kisti endometriozis odağının yumurtalıkta yerleşmesi sonucu oluşur. Yumurtalıkta mevcut olan endometriozis odakları her adet siklusu ile kanar. Bu kist içinde farklı zamanlarda oluşmuş eskimiş kan mevcuttur. Bu kanın renginden dolayı kiste çikolata kisti denilir. Bu kistler bazen hiç belirti vermeden sadece ultrason incelemesi sırasında tesadüfen tespit edilebilir. Böyle bir durumda kist Ca-125 testi ve ultrason muayeneleri ile takibe alınır. Adet sancısı, ilişkide ağrı, kronik kasık ağrısı veya kısırlık şikâyeti olan hastalarda uygun yaklaşım laparoskopik olarak kistin çıkarılmasıdır.
Kapalı çikolata kisti Ameliyatı
Laparoskopik cerrahi açık ameliyata göre hasta açısından oldukça konforludur. Hastanede kalış süresi kısalır. İyileşme ve işine dönme süresi kısadır. Ameliyat sırasında dikkat edilecek nokta yumurtalıklar korunmalı, atravmatik yaklaşım gereklidir. Hasta cerrahiye alındığında çikolata kisti dışında başka odaklar var mı araştırılmalıdır.
Hasta çikolata kisti ile gebe kalamıyorsa ameliyatla kist çıkarıldıktan sonra 6 ay beklenebilir. Bu bekleme için over rezervinin yeterli olması gerekir. Hasta yaşı 38 üstü, rezervi yetersiz olanlarda, kist iki taraflı ise en doğru yaklaşım hemen tüp bebek tedavisine başlamaktır.
Çikolata kisti olan hastalarda tüp bebek tedavisinde uygulanan yumurta toplama işlemi sırasında özellikle kist içine girmemek gerekir. Kist içine girilmesi enfeksiyon ve apse riskini artırır.