Adenomiyozis nedir?
Adenomiyozis rahim iç zarının (endometrium tabakası rahim kas tabakası içinde yer almasıdır. Buna uterin endometriozis de denilir. En sık arka duvarda yerleşen iyi huylu bir tümördür. Hastalığa neyin neden olduğu bilinmez ama östrojen miktarının azaldığı menopoz döneminde düzelir. Genelde 40 yaşından sonra ve doğum yapmış kadınlarda görülür. Her ay rahim iç zarı östrojen ve progesteron hormonlarının etkisi ile kendini gebeliğe hazırlar. Gebelik olmadığı takdirde âdet kanaması ile dışarı atılır. Adenomiyozis odaklarıda aynen endometrium gibi hormonlara cevap verir ve her adet döngüsünde kalınlaşır ve kas tabakası içerisine kanayarak uterusu büyütür. Endometriuma yakın olursa embriyo tutunmasına engel olabilir veya gebeliğin devamını bozabilir. Çeşitli medikal tedaviler denense de kesin tedavi histerektomi yani rahmin çıkarılmasıdır.
Adenomiyozis Tipleri;
- Tip 1: Tek, sert bir kitle görünümündedir. Dış tarafı normal doku ile sınırlanmış kapsül gibi görüntü verir ve miyom ile sık karışır. Bu tipe adenomiyoma denilir. Cerrahi ile kitlenin uzaklaştırması kesin tedavi şeklidir.
- Tip 2: En sık görülen tipidir. Miyometrium içerisinde homojen dağılmıştır ve rahmi tüm olarak büyütür. Hasta kliniğe aşırı âdet kanamaları, adetten bir hafta önce başlayan adetin bitimine kadar devam eden sancı, ilişkide ağrı şikayetleri ile gelebilir. Jinekolojik muayenede uterus sert ve büyüktür. Tedavi histerektomidir.
Adenomiyozis belirtileri nelerdir?
Adenonomiyozis hastasının pek azı klinik olarak sessizdir. Çoğu hastada belirgin şikayetler vardır, En sık adetle olan şikayetler görülür. Adetler aşırı kanamalı ve uzun sürer. Adetten 1 hafta önce başlayan, adet süresince devam eden alt karında bıçak saplanır gibi kramp şeklinde ağrılar olur. Ağrılar yaşla birlikte giderek artar. Adet dışı dönemde de kanama görülebilir. Aşırı kanama ve ağrılar hastanın hayatını çekilmez hale getirebilir. Kronik kanamalar hastada anemi sebebi olabilir.
- Dismenore sonradan başlayan ve giderek şiddetlenen adet sancısıdır,
- Karında şişkinlik,
- Bel ağrısı,
- İlişkide ağrı,
- Bulantı, kusma.
Adenomiyozis sebepleri nelerdir?
Adenomiyozis etiyolojisi bilinmemektedir. Fakat endometriozis ve miyom gibi östrojen bağımlı bir rahatsızlıktır. Menapozda östrojenin azalması ile hastalık iyileşmeye başlar. Adenomiyozis hastalarında aile hikayesinin sık rastlanması genetik yatkınlık olabileceğini gösterir. Bunun dışında sezeryan, küretaj, miyomektomi gibi rahime uygulanan cerrahi müdahalelerde riski artırır. Burada suçlanan endometrial dokunun kas tabakası içine ilerlemesinin neden olduğu düşünülmektedir.
Adenomiyozisde risk faktörleri nelerdir?
- 40 yaş üstü düzenli yumurlaması ve düzenli adeti olan hastalarda,
- Doğum yapmış olmak,
- Uterusa cerrahi kesi uygulanması (küretaj, sezeran, miyomektomi),
- Ailede adenomiyozis olması,
- Hastada endometriozis ve miyom gibi östrojen bağımlı hastalıkların olması
Adenomiyozisde muayene bulguları nelerdir?
Uterus homojen olarak büyümüştür. Ancak 14 cm’den daha küçüktür. Adet döneminde daha yumuşak ve ağrılıdır. uterusun hareketliliği azalmıştır. Genelde yumurtalık ve tüplerde ek patoloji izlenmez.
Adenomiyozis nasıl teşhis edilir?
Hastanın klinik şikayetlerinden şüphelenilir. Adenomiyozis kesin tanısı histerektomi materyalinin patolojik incelemesi ile olur. Fakat ultrasonografi ve MRI ile adenomiyozis hastalarında tama yakın tanı koyabilmekteyiz.
Adenomiyozisin ultrason görüntüsü
- Uterus homojen olarak büyümüştür,
- Endometrium ve kas tabakası arasındaki belirgin hat kaybolmuştur,
- Uterus kas tabakasında asimetri,
- Endometrial kavite düzensizdir,
- Kas tabakası içinde kistik görüntüler.
Adenomiyozisin MRI de görüntüsü ultrasona göre daha spesifiktir. Adenomiyoziste miyomun aksine sınırlar belirsizdir.
Adenomiyozis tedavisi
Tedavide önemli olan hastanın şikayetleri, yaşıdır ve gelecekte çocuk isteğidir. Hasta yaşı menopoza yakınsa baskılayıcı ilaç tedavileri ile şikayetler baskılanıp hastanın menopoza girmesi beklenir. Menopoz sonrası hastalık kendiliğinden gerileyecektir.
İlaç tedavileri
- NSAID: Kanamaları azaltmak ve hafif düzeydeki ağrıları baskılamak için kullanılır
- OKS: Doğum kontrol hapları adeti baskılayarak kanama miktarını ve ağrıyı azaltır
- PROGESTİN: Adenomiyozis odaklarını baskılar, büyümesini durdurur
- GnRH agonistleri(lucrin): Hastada geçici menopoz oluşturur. Özellikle menopoz yaşı yakın hastalarda cerrahi uygulamamak için tercih edilebilir.
Cerrahi tedavi
- Kitlenin çıkarılması nadir görülen adenomiyoma hastalarında kullanılır.
- Histerektomi belirtileri şiddetli, yaşı menopoza uzak ve çocuk istemi olmayan hastalarda tercih edilir.
Adenomiyozis ve Infertilite
Adenomiyozisin kısırlık nedeni olup olmadığı net bilinmemektedir. Bu hastalarda çoğunlukla endometriozis, eşlik ettiği bilinmektedir. Endometriozis çok farklı mekanizmalarla gebelik oluşumunu engellemektedir. Adenomiyozis uterus yapısını, uterus kasılmasını etkileyerek sperm hareketini, embriyo tutunmasını olumsuz etkileyebilmektedir. Adenomiyozis gebe kalma oranın azalttığı gibi erken düşüklere de yol açar.