Erkeklerde Kısırlık
Erkeklerde Kısırlık
Kısırlık bir yıl düzenli, korunmasız ilişkiye rağmen gebelik oluşmama durumudur. Kısırlık sıklığı tüm evli çiftlerde %15 görülür. Erkeğin kısırlıkta rolü %30 tek başına %20 kadın faktörü ile birlikte olmak üzere toplam %50’dir.
Erkeklerde Kısırlık problemi yaşayan çiftte erkek nasıl değerlendirilir?
Kısırlık problemi yaşayan bir çift kliniğimize başvurduğunda erkek öncelikle ayrıntılı öykü alınması, üroloji uzmanı tarafından yapılan fizik muayene, semen analizi ve hormon testleri istenir.
1- Öykü:
Hastanın daha önce geçirdiği enfeksiyonlar semen kalitesini bozabilir. Bu enfeksiyonun etkisini biz 2-3 ay sonra yaptığımız spermiogram testinde ancak görebiliriz. Diyabet, kanser, enfeksiyon hastalıkları gibi sistemik hastalıklar, kistik fibrozis ve klinefelter gibi genetik hastalıklar sperm yapımını bozabilir.
Daha önce herni, inmemiş testis gibi nedenle yapılan cerrahiler, prostat, mesane cerrahisi, testis travma öyküsü de sperm parametrelerini olumsuz etkileyebilir. Erkeğin daha çnce çocuk sahibi olup olmadığını bilmek, ilişki sıklığı, ilişkide kayganlaştırıcı kullanıp kullanmadığı, ereksiyon problemi varlığı sorgulanmalıdır.
Aile öyküsünde kısırlık problemi yaşayan erkeklerin olması y kromozomda mikrodelesyon, kistik fibrozis, doğuştan vas deferens yokluğu gibi hastalıkları akla getirebilir. Ergenliğe geçiş yaşının geç olması ise klinefelter sendromu, kalman sendromunu akla getirir. Çocukluk çağı ve ergenlik döneminde geçirilen kabakulak ve inmemiş testis gibi rahatsızlıklarda sperm yapımını olumsuz etkiler.
Sigara, alkol, uyuşturucu gibi alışkanlıklar, bazı ilaçlar semeni olumsuz etkileyen diğer sebeplerdir. Bunlar genelde zarar veren etken den uzaklaşıldığında sperm yapımı düzelir. Sauna, sıcak banyolarda sperm yapımını olumsuz etkileyebilir.
2- Fizik Muayene:
Kısırlık nedeniyle kliniğimize başvuran çifttin ayrıntılı fizik muayenesi yapılmalıdır. Çünkü şeker hastalığı, karaciğer hastalıkları, kalp damar problemleri, tiroid hastalıkları gibi sistemik hastalıklar üreme organlarını etkileyerek kısırlık nedeni olabilir.
Erkeğin değerlendirmesi üroloji uzmanı gerekirse dahiliye uzmanına konsülte edilerek değerlendirilmelidir. Erkeklerde kısırlık nedeni araştırılırken tüm genital organlar değerlendirilmelidir. Penis, üretral açıklığın yeri, üretral akıntı varlığı, testis boyutu ve kıvamı, skrotumda plexus pampiniformis dolgunluğu, rektal tuşe ile prostat muayenesi yapılması gerekenler arasındadır.
3- Laboratuvar Testleri
Semen Analizi:
- Erkek kısırlığı sebeplerini araştırırken ilk yapılması gereken semen analizidir. Semen analizi sperm yapımını gösterdiği gibi hormon durumunu, erkek üreme sisteminin bütnlüğü hakkında da bilgi verir bize. İlk semen normal ise, azospermi varsa, bilateral kanalda tıkanıklık düşünülüyorsa tekrarına gerek yoktur. Fakat bunun dışındaki her durumda semen analizi tekrar etmek gerekir. Azospermi tespit edilen hastaların %20 sinde santrifüj ile pellette sperm görülür. Buna kriptozoospermi denilir. Böylelikle hastalar sperm elde etmek için tese gibi girişimsel cerrahi yöntemlerden kurtulmuş olur.
- Hormonal Değerlendirme:
- Erkek kısırlık sebebi araştırmasında nadiren hormon testlerine gerek duyulur. Sperm sayısı 10 milyonun altında ise, ereksiyon bozukluğu, libido kaybı gibi cinsel fonksiyon bozukluklarında, tiroid hastalığı gibi endokrin hastalıklarda hormon testlerine gerek duyulabilir. Testosteron düzeyi hipotalamus-hipoviz-testis aksının bütünlüğünü, FSH hormonu ise sperm yapını gösterir. FSH seviyesinin yüksekliği sperm yapımında ciddi problem olduğunun göstergesidir. Fakat testiste sperm olup olmadığını göstermez. Bu hastaların %30 unda ICSI için kullanılabilecek oranda sperm tespit edilir. Prolaktin hormonu FSH normal olup testosteron seviyesi düşük hastalarda yapılmalıdır. Stres durumu prolaktini etkileyebileceğinden yüksek bulunduğunda test tekrar edilmelidir.
- Ejakulasyon Sonrası İdrar Testi:
- Orgazmdan sonra yapılan idrar testinde sperm tespit etmek retrograt ejakulasyon tanısı koydurur.
- Semende Früktoz Varlığı:
- Semen hacmi düşük olan veya azospermisi olan hastalarda yapılmalıdır. Früktoz olmaması kanalda tıkanıklık veya veziküla seminalis yokluğunu gösterir.
- Semende Lökosit:
- Semende 1 milyon üzerinde lökosit olması üriner sistem enfeksiyonunu düşündürür.
- Antisperm Antikor Varlığı:
- Semen analizinde aglütünasyon denilen kümeleşme görülüyorsa, spermde lökosit sayısı yüksekse, infertilite sebebi bulunamıyorsa, kanaldatıkanıklık, testis enfeksiyonu, inmemiş testis, travma, varikosel gibi kantestis bariyerini bozan bir problem yaşanmış ise anti sperm antikor bakılmalıdır. Antisperm antikor sperm yüzeyinde ise klinik açıdan önemlidir.
Erkeklerde Kısırlık nedenleri nedir?
Varikosel:
Kısırlık sebebiyle başvuran çiftlerin %50 sinde erkek faktörü tespit edilir. erkek kısırlık sebepleri içinde varikosel %40 tespit edilir. varikosel tesisterden kirli kanı taşıyan damarların şişmesi ve bu damarlarda kanın birikmesine denilir. Bu biriken kan vücuttan uzaklaşması gereken, toksik maddeler içeren kandır. Bu kanın birikmesi testislere zarar vermeye başlar. Dokunun kanlanmasının da bozulması ve toksik maddenin atılamaması testiste hasar oluşturarak sperm yapımını bozar.
Varikoseli olan erkeklerin üçte birinde sperm yapımı bozulur. Bunun sonucu erkeğe bağlı kısırlık oluşur. varikoseli olup sperm yapısı normal olan büyük bir hasta grubu olduğu için her varikosel ameliyatı sonrası kısırlık düzelecek diye bir şey yoktur. Bu nedenle varikosel tespit edilen ve bunun kısırlık nedeni olduğundan emin olunan hastaya cerrahi önerilmelidir. Hasta testiste ağrı varsa, kısırlık problemi yaşıyorsa, skrotumda ele gelen şişlik varsa varikoselden şüphelenir. Tanı ürolog tarafından yapılan muayene ile olur.
Varikosel tedavisi için mutlaka sperm parametrelerini bozduğunu tespit etmek gerekir. Varikosel tedavisi cerrahi yapılır. Cerrahi sonrası sperm parametrelerinde %70 düzelme, %40 gebelik oluşur.
Testis kanallarında tıkanıklık:
Erkek kısırlığının %15 sebebi kanallarda tıkanıklıktır. Erkek kısırlığında menide sperm çıkmıyorsa kanallar tıkalı olabilir. Ameliyatla bu kanalların açılması durumunda çift doğal yolla tüp bebeğe gerek kalmadan çocuk sahibi olabilir.
Menide sperm görünmeyen hastalar ürolog açısından tıkanıklık olup olmadığı yönünden muayene edilmeli. Bu tür tıkanıklık tespit edilirse tedavisi mikro cerrahi yöntemiyle tıkanıklığın giderilmesi şeklindedir. Her hastanın tıkanıklığı cerrahi ile düzelmeyebilir. Cerrahi yapılamayan hastalar bilgilendirilerek tüp bebeğe yönlendirilir.
Cinsel İşlev Bozuklukları:
Cinsellikteki problemler çiftleri pek çok açıdan olumsuz etkiler. Erkeklerdeki sertleşme problemi, erken boşalma, kadınlarda vajinismus, cinsel isteksizlik kısırlık nedeni olarak karşımıza gelebilir. Bunlar dışında cinsel ilişki sıklığı, yumurtlama döneminde ilişki olup olmadığı sorgulanmalıdır. Cinsel fonksiyonları düzelterek pek çok çiftin tüp bebek tedavisine gerek kalmadan çocuk sahibi olmasını sağlayabiliyoruz.
Cinsel hayatı düzenlemek için 2-3 seans süren bazı terapiler, kullanılan ilaçlar, ilişki sıklığı ve zamanlama ayarlanarak kendiliğinden gebelikler elde edilir.
İnmemiş Testis:
Erkek kısırlığında %4 sebep olarak karşımıza gelebilir. Tek taraflı veya bazen iki taraflı olabilir. Normalde testislerin fonksiyon görebilmesi için karın dışında daha düşük ısılı skrotum içinde olması gerekir. Karın içinden skrotuma inişi sırasında herhangi bir aksama olup normal yerine gelmemesine inmemiş testis denilir. Testis 28. Haftada testise inmeye başlar. Bu iniş hormon ve karın içi basınç artışı ile gerçekleşir. Erken doğan bebeklerde zamanında doğan bebeklere göre 10 kat daha sık görülür. Doğumda inmemiş testis (kriptorşidizm) tespit edildiğinde ilk 3 ay inmesi beklenebilir. Bu sürede iniş gerçekleşmezse sperm hasarını önlemek için tedavi edilmesi gerekir.
İnmemiş testiste kısırlık nedeni testislerde doğumsal anomali olması, kanallarda tıkanıklık riski ve vücut ısısına bağlı sperm yapımının bozulmasına bağlıdır. İlk iki neden düzeltilemez. Fakat 3. Neden erken tedavi ile düzeltilebilir.
Enfeksiyon:
Üriner sistemi ilgilendiren enfeksiyonlar yukarı doğru çıkarak prostat, testis ve kanalları enfekte edebilir. Cinsel yolla bulaşan klamidya, gonore, mikoplazma gibi enfeksiyon ajanları ve e-coli, enterekok, streptekok, stafilokok en sık görünen ajanlardır. Bu enfeksiyonlar hem sperm üretimini hem de sperm fonksiyonunu olumsuz etkiler. Enfeksiyonun yerleşim yerine göre sperm parametreleri de farklı etkilenir. İdrarda ve semende lökosit tespit edildiği durumda enfeksiyondan şüphe edilerek tanı için gerekli testler yapılmalı ve uygun tedavi başlanmalıdır.
Kullanılan ilaçlar:
Kullanılan bazı vücut geliştirme ilaçları, kanser tedavisinde verilen kemoterapi ilaçları, mide ülser tedavisinde verilen ilaçlar, bazı antibiyotikler sperm sayı ve yapısını olumsuz etkileyebilir. Kısırlık sebebiyle kliniğe başvuran çiftten öykü alınırken erkek hastanın özellikle 3-4 ay öncesine kadar aldığı ilaçlar, hastalıkları sorgulanmalıdır. Genelde ilaçlara bağlı değişiklikler 3 ay sonrasında yapılan semen analizi ile düzelme olduğu görülür.
Sigara ve alkol:
Yaşam tarzı ve alışkanlıklar pek çok şeyi etkilediği gibi sperm yapımını, kalitesini de etkiler. Tedavi düşüncesi ile kliniğe gelen çiftlerin tedaviyi ilaç ve ameliyata bırakmak yerine yaşam tarzı, alışkanlıklarını da gözden geçirmesi gerekir.
Zararlı alışkanlıkları sürdürmek tedavinin başarısını da olumsuz etkiler. Sigara üzerine yapılan çalışmalar spermin hem sayı hem de hareketini bozduğunu göstermiştir. Bazen bu zarar geri dönülmeyecek derecede olabilir. Bir düzelme olacaksa sigara bırakıldıktan 74 gün sonra yapılan test ile ancak görülebilir.
Beslenme ve stres:
Kısırlık tedavisi öncesi hem anne adayı hem de baba adayı ile görüşmemizde stresin olumsuz etkileri vurgulanmalı ve bunu düzeltme yollarına gidilmelidir. Stres tek başına pek çok rahatsızlığın ortaya çıkışından sorumludur. Streste salgılanan adrenalin vücuda üreme için uygun zaman olmadığı sinyallerini gönderir ve sperm üretimini engeller.
Vücut yağ oranı artışı hem sperm hem de yumurta kalitesini bozan bir etkendir. Vücutta artan yağ testosteronun östrojene dönüşümünü sağlar. Azalan testosteron hem sperm üretimini hem de cinsel fonksiyonları olumsuz etkiler.
Tedaviye gidecek çiftlerin sigara, alkol, fazla kafein gibi zararlı alışkanlıklardan vazgeçmesi, meyve, sebze, tahıl gibi besinlerle beslenmesi, fazla kilolarını vermesi, düzenli egzersiz yapması ve stresten uzak kalması tedavi başarısını çok artıracaktır.